به یاد دارم زمانی که کار قبلی جناب حمید نعمت الله، فیلم رگ خواب را دیدم احساس کردم با نسخه سینمایی و مدرن شده ای از سریال ستایش روبرو هستم. از آن دست داستان های کلیشه ای که طی آن زن مظلومی در بحران های زندگیش به جستجوی تکیه گاهی میرود اما آن تکیه گاه برای او بحران های بیشتری می آفریند. از آن دست مرثیه های تکراری که کاراکترها را در میان بحران ها خرد می کند و کارگردان صرفا در مقام یک کاتالیزور این فرآیند را تسریع می بخشد.کارگردان فیلم رگ خواب این اثر را در لایه معنایی عمیقش حکایت اضمحلال یک انسان می داند انسانی که از اوج نابودی و نیستی می تواند شعله ور شود. اما وقتی از شعله ور آخرین اثر سینمایی حمید نعمت الله  صحبت می کنیم با داستان متفاوتی روبرو می شویم، هر چند که هر دو داستان از یک الگو پیروی می کنند اما عواملی باعث می شود که شعله رو را اثری برتر از رگ خواب بیابیم.گوییا کارگردان در نشان دادن یک انسان شعله ور موفق تراست تا نشان دادن غوطه وری یک انسان در باتلاق اضمحلال.

شعله ور از هر دو منظر جامعه شناختی و روانشناختی فیلم موفقیست. شعله ور داستانی از نسلی سوخته است. نسل سوخته ای که هر بار با گذر زمان اعضای جدیدی در خود می بیند و فرید یکی از آنها است.

از آن دست آدم هایی که می پندارند استعدادهای پر شماری دارند و شاید هم واقعا داشته باشند اما وقتی به گذشته نگاه می کنند با تلی از آرزوهای شکست خورده روبرو می شوند و خود را در میان خاکستر این آرزوها شعله ور می بینند.

اینجاست که برگ برنده شعله ور رو می شود و آن را به یکی از موفقترین سایکودرام های چند سال اخیر سینمای ایران بدل می کند.شعله ور توانسته تعارض های درونی یک شخصیت، عقده ها و قدرت طلبی هایش را به خوبی برای مخاطب عیان کند و با استعانت از نریشن هایش، درونیات مشوش فرید را برای مخاطب عیان کند.(کاری که اجرای آن در سینما کار راحتی نیست.)

تلفیق قدرت طلبی و سرخوردگی در فرید به جنون منجر می شود و این جنون به خوبی برای مخاطب درک می شود. پرداخت موفق داستان در روانشناسی شخصیت به شخصیت پردازی موفق (چیزی کمرنگ در سینمای ایران) بدل می شود و سبب می شود مخاطب دغدغه مند با رضایت به شعله ور نگاه کند.

در شعله ور درست به مانند رگ خواب و بی پولی این فرآیند خرد شدن شخصیت است که نقشی محوری می یابد. محوری تر از داستان. پیشتر اجرای چنین الگویی در سینمای ایران و چه بسا سینمای جهان گاها در دام یک سانتی مانتالیزم قرار می گرفت و خطر آن را به وجود می آورد که ما با یک فیلم سانتی مانتال که بیشتر یادآور سریال های آبکی دهه ۷۰ به بعد است، روی پرده روبرو شویم. کما اینکه در رگ خواب این موضوع رخ داد. اما از آنجا که تیم سازنده شعله ور با بینش کاملی نسبت به شخصیت فرید و موقعیت او داستان را ادامه داده توانسته از این پیچ به سلامت عبور کند.

تمای ابزارها به گونه ای دقیق چیده شده و فرید شخصیتی زنده در میان ما و دل جامعه ما به نظر می آید. پرداخت دقیق شخصیت فرید به عنوان برگ برنده داستان فیلم را به سمتی میبرد که مثل تمام فیلمهای نعمت الله شخصیت محور باشد نه حادثه محور. هیچ ارجحیتی میان حادثه محوری و شخصیت محوری در یک فیلم وجود ندارد و هر گاه هنرمندی بتواند ملزومات هر یک از دو نوع را رعایت کند می تواند فیلم موفقی بسازد. مثلا مسخ کافکا را در نظر بگیرید. در آنجا هم داستان خرد شدن یک شخصیت است که با پرداخت خوب و آگاهانه توانسته بی آنکه داستان حادثه مهمی را از سر بگذراند یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر را خلق کند.از این رو نبود یا کمرنگی داستان در شعله ور نمی تواند یک ضعف تلقی شود.

همانطور که پیشتر اشاره شد نگاه جامعه شناسانه شعله ور موازی با روانشناسی موفقیت آمیز شخصیت از عوامل رضایت از این فیلم می تواند باشد. شعله ور لنز دوربین جامعه شناسانه خود را به سمت گروهی نه چندان کم تعداد و مهجور از جامعه برده و به آن پرداخته، این دغدغه مندی و ایجاد تنوع در سینمایی که توسط آدم ها و داستان های تکراری پر شده است خود تلاشی ارزشمند و در خور تحسین است. از این رو شعله ور صرفا تراژدی یا مرثیه ای بر فرید نیست. شعله ور تراژدی و مرثیه برای (حداقل) یک نسل از ناکامان  است.

"انسان مستعدی که استعدادها و آرزوهایش در دل اعتیاد دود می شود و خشم و کینه ای در وی شعله ور(انتخاب آگاهانه اسم از سوی سازندگان جای تحسین دارد) می شود."

شما می توانید با یک گشت ساده در یک محله پرتراکم و معمولی شهر بسیاری از افراد را که این خلاصه وصف حالشان است بیابید.از آنجا که شعله ور علاوه بر داستان فرید داستان یک نسل می شود باید آن را اثری تیزبین نسبت به اجتماع دانست.

شعله ور اجتماعیست اما نه به آن معنا که امروز در سینمای ایران متداول شده و "بازسازی تصویری وقایع صفحه حوادث روزنامه" را اجتماعی می خوانند.

ریشه های شکل گیری حال کنونی فرید به امروز و دیروز بر نمی گردد، شعله ور داستان امروز و دیروز ما نیست. هیزم این آتشی که هم اکنون در جان فرید است از دهه ها قبل گذاشته شده و شعله ور به شکل غیر مستقیم مخاطب را به خیلی از بحران ها و هیاهوهای جوانان دهه های هفتاد و هشتاد می برد و از این رو به نگاه جامعه شناسانه خود عمق می بخشد.عمقی که خود می تواند در درام پردازی کمک کند و از سوی دیگر موضوع ده ها فیلم و مقاله دیگر باشد.

از این رو شعله ور یک فیلم دارای دغدغه است و نسبت به آنچه که در جامعه اش می گذرد حساس و تا حدودی تحلیلگر است.

شخصیت فرید هنوز ناامید نمی شود او علی رغم همه شکست ها هنوز هم ذات مبارزه جوی خود را دارد و برای ساختن آینده از زیر صفر به سرزمین جدیدی کوچ می کند. تا اینجا ما با لایه ای اولیه از شخصیت فرید مواجهیم که ارتباط او را با شرایط اجتماعی خودش در سه دهه گذشته خودش و شرایط حاکم بر جامعه آن زمان نشان می دهد.عمق این ناکامی در نشان اعتیادی است که هنوز با خود به همراه دارد.اما ترسیمی که از شخصت فرید می شود نشان می دهد که او با اعتیاد جنگیده و آن را به متادون تقلیل داده و آمادگی آن را دارد از دام این افسون ویرانگر برهد و با حضور در صحنه زندگی خود و انجام مسولیتش در قبال خانواده اش به ویژه فرزندش نقش درست خود را ایفا کند و از سد ناکامی های گذشته اش برآید؛ به همین نسبت امید گشایش برای مخاطب فیلم شکل می گیرد. اما کارگردان در سیری درست عمق دیگری از شخصیت او را می کاود و تحلیل عمیقی تری از ناکامی هایش که ریشه در شخصیت او دارد به مخاطب نشان می دهد. این حسد و کینه می شود که در وی جریان می یابد و فرید باز هم در مبارزه هایش شکست می خورد وامید مخاطب در میان خباثت درون فرید شعله ور می شود.

 پس از کوچ فرید ضعف های داستان یکی پس از دیگری سر بر می آورند. روابط علت معلولی دیگر جایی در فیلم ندارد و شخصیت پردازی خوبی که از فرید انجام شده در دیگر شخصیت های فرعی انجام نمی گردد و آنها را صرفا به یک سری تیپ های کلیشه ای سینما بدل می کند. مثلا شما فرد غواص را در نظر بگیرید، او بیش از آنکه شخصیتی سینمایی باشد هویتی انتزاعی میابد و احساسات فرید نسبت به غواص بی اندازه شعاری و اعمالش بیشتر رفع تکالیفی از سوی کارگردان به نظر می آید.به این موضوع پیام های اخلاقی شعاری و گل درشت فیلم را اضافه کنید.

یکی از اقدامات تحسین بر انگیز تیم سازنده شعله ور خارج کردن دوربین از تهران و بردن آن به یک شهرک سینمایی خدادادی در استان سیستان و بلوچستان است تا تنوع بصری مورد نیاز مخاطب ایرانی را تامین کند. طبیعت و شهرسازی این استان به گونه ایست که می تواند بستر بسیار خوبی برای فیلم های گنگستری،تاریخی،وسترن ترسناک و سورئال باشد. تیم سازنده شعله ور هزینه کرده و توانسته با کارگردانی و فیلم برداری ورای استانداردهای جشنواره فجر این توان بالقوه را بالفعل کند. استفاده صحیح از لوکیشن های طبیعی و جغرافیای بومی از مزایای این فیلم است.از دیگر موفقیت های تکنیکی شعله ور موفقیت در خلق فضای سورئال است.عمده تلاشهای سینمای ایران برای سورئال سازی تلاش هایی شکست خورده بوده چرا که هم به تکنیک کافی نیاز دارد و هم در انتخاب لوکیشن باید هوشمندانه عمل شود. بی انصافی نخواهد بود اگر بگوییم خیلی از تلاش های ما در سورئال سازی بیشتر به خلق یک فضای کمدی منجر شده.... اما شعله ور در القای یک فضای سورئال و تلقین یک فضای مالیخویایی موفق عمل کرده است.

عنوان قدرنادیده ترین فیلم جشنواره در سالی که گذشت عنوانیست مستحق فیلم شعله ور. کارگردانی و فیلم برداری این فیلم مستحق توجه بیشتری بودند و به باور نگارنده یکی از دو فیلم برتر جشنواره پارسال بود. اما آنچه که شعله ور را از این موضوع محروم کرد فضای باندی حاکم بر جشنواره های داخلیست که سال به سال بر شدت آن افزوده می شود. شعله ور از مستقل بودن خود ضربه خورد چرا که هیچ باجی به کلیشه های مسلط سینما (در داستان پردازی) نداد.

در پایان باید گفت شعله ور ضعف داستان گویی خود را به خوبی پشت شخصیت پردازی مساعد نفر اصلی (چیزی که کمتر در ایران دیده می شود) و نگاه دغدغه مند و حساس اجتماعی خود درمان می کند. اما تنها نقطه قوت فیلمنامه فرید است و این نقطه قوت توان آن را ندارد مخاطب را دو ساعت با خود همراه کند آنجاست که گذر زمان لحظه به لحظه ضعف های فیلم را آشکارتر میکند و شخصیت های فرعی ضعیف و ضعف روابط علت معلولی مانعی می شود تا فیلم به آن خوبی که آغاز کرد، تمام شود. شعله ور در فیلمبرداری و کارگردانی یک سر و گردن از استاندارد سینمای ایران بالاتر بود و انتخاب لوکیشنی خارج از آپارتمان های تهران، ویلاهای شمال یا حلبی آباد های حاشیه شهر بخشی از تنوع بصری مورد نیاز مخاطب را تامین می کند. شعله ور از آنجا که با هیچ یک از موج های مسلط سینمای کنونی همراهی نمی کند و صرفا دغدغه های ذهنی مستقل گروه فیلمسازی است قدرناندیده ترین فیلم جشنواره فجر در سالی که گذشت بود.